⚜️مشکل فلسفی در روایت «وَلَوْلا فاطِمةُ لَما خَلَقتُکُما»

سؤال: در کتاب‏ «عوالم فاطمة الزّهراء علیها السلام» به نقل از کتاب

«مجمع النّورَین» فاضل مرندى و نیز از کتاب‏ «ضیاء العالمین» علّامه نباطى فتونى که نیاى بزرگ‏تر مرحوم صاحب جواهر از طرف مادر هستند، حدیث شریف‏

«لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ»

به این صورت آمده است:

«لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»

ترجمه: اگر تو نبودى، جهان را نمی آفریدم و اگر على نبود، تو را، و اگر فاطمه نبود، شما را پدید نمی آوردم.

و هم اکنون پرسش این است که:

الف: آیا در این روایت، مشکل فلسفى، نظیر لزوم‏

«تقدّمُ الشّى‏ء عَلى نفسه»

یا مشکل دیگر فلسفى نیست؟

ب: آیا این روایت از نظر فلسفى و از دیدگاه عقلى مورد پذیرش است؟

ج: خلاصه این‏که آیا این روایت را میتوان به‏ صورت منطقى تفسیر و تحلیل نمود؟

این پرسش بدان جهت است که برخى چنین پنداشته‏ اند که این روایت با برخى باورها و عقاید مسلّم دینى ناسازگار است و ادّعا نموده ‏اند که همه علماى ما، گوینده و معتقد به این روایت را در این مورد در اشتباه و بیراهه می ‏پندارند.

جواب حضرت آیت الله روحانی «حفظه الله»

باسمِه جَلَّتْ أسمائُه

الف: حقیقت این است که مشکل و محذور، تنها در علّتِ آفرینش و ایجادْ ممکن است و نه در هدف نهایى آفرینش؛

با این بیان، اگر از آن حضرت {به صورت مسامحه} به هدف نهایى نیز تعبیر گردد، اشکال مورد اشاره پیش نمی آید.

البته طرح کامل این بحث، فرصت و مجال گسترده ‏اى می طلبد.

{یعنی نیاز به مباحث تخصصی است}

ب: اشکال و محذور فلسفىِ مورد اشاره تنها در علّت موجبه است، و امّا برابر ظاهر روایت {که پیشوایان معصوم هدف نهایى از آفرینش جهان باشند}، در این صورت موردى براى اشکال و توهّم یادشده نمی ‏ماند.

ج: پس از آن‏که پیامبر گرامى «صلى الله علیه وآله» نه تنها برترین پدیده آفرینش که والاترین انسان شناخته شد، و پس از آن‏که آن حضرت سبب نیک‏بختى بشریت و عامل نائل‏ آمدن بندگانِ کمال جوى خدا به‏ جایگاه والاى انسانى و کمالات معنوى و زندگى جاودانه عنوان یافت، و با عنایت به این نکته ظریف که درخشش آن وجود گرانمایه و پایندگى و پویندگى راه و رسم مترقى او نیز در گِرو وجود ارجمند على و فاطمه و فرزندان معصوم آن دو وجود ارجمند «علیهم السلام» است، در آن صورت دورترین و نهایی ترین هدف آفرینش جهان و جهانیان براى اندیشمندان ژرف‏نگر قابل درک و دریافت است.

به ویژه که به‏ جایگاه والاى على «علیه السلام» در قرآن بنگریم که می فرماید: «بَلِّغْ ماأُنْزِلَ إلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ [مِنْ وِلَایةِ عَلِىٍّ] وَ إنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ ...»؛

ترجمه: ای پیامبر آنچه از جانب پروردگارت در مورد ولایت على (علیه السلام) به ‏سوى تو فروفرستاده شده است، آن را به مردم برسان؛ و اگر [چنین] نکنى پیام او را نرسانده ‏اى؛ و [در این راه هیچ نگرانى به دل راه مده که] خدا تو را از [گزند] مردم نگاه میدارد، چراکه خدا گروه کفرگرا را راه نمی‏نماید.۱

و نیز در مورد مقام پرفراز فاطمه «علیها السلام» بیندیشیم و به ‏یاد داشته باشیم که پیامبر گرامى «صلى الله علیه وآله» او را نه در جایگاه دخت سرفراز خود، بلکه در مقام والاى مادر گرانقدرِ پدر می خوانْد و از او به عنوان‏ «أمّ أَبِیْها» تعبیر و تجلیل می ‏فرمود.

با این بیان و این نکته ها، براى ما این پندار برخى روشن نشد که دلیل ناسازگارى این حدیث با باورهاى استوار دینى در کجاست؟🤔🤔🤔 و نیز در اشتباه و بیراهه پنداشتن کسى که این حدیث را باور دارد، براى ما سخنى قابل فهم و معنا به نظر نمیرسد.

 

🌹🌹وَالسَّلامُ عَلی من اتَّبَعَ الهُدَی🌹🌹

پانویس:

1: سوة المائدة، آیه 67.

📚منبع اصلی نقل محتوا:

فضائل و مصائب حضرت زهراء «سلام الله علیها» اثر حضرت آیت الله سید محمد صادق روحانی «حفظه الله تعالی»، نسخه الکترونیکی، ص14،15،16 [با اندکی دخل و تصرف]

 

⚜️تفسیر روایت «لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ‌!!!»

📌سوال: تفسیر این حدیث شریف چیست که مى‌فرماید:
«ی‍ا أَحْمَدُ! لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ‌، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ‌، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»١ هان اى احمد! اگر تو نبودى، جهان را نمى‌آفریدم و اگر على نبود، تو را، و اگر فاطمه نبود، من شما دو نفر را نمى‌آفریدم.

جواب: باسمِه جلَّت اسمائُه
«أللّهُمَّ صَلِّ عَلى فاطِمَة وَ أَبِیْها وَ بَعْلِها وَ بَنِیْها وَ السِّرِ الْمُسْتِوْدِعِ فِیْها»٢ من در سخنان همه علماى شیعه و بسیارى ازدانشمندان [أهل‌سنّت و جماعت] بسیار پژوهش نمودم و دریافتم که سرمایه و موادّ اصلى دنیاى وجود ظاهرىِ صدّیقه طاهره حضرت فاطمه زهرا «علیها السلام» از موادّ این جهان خاکى و فناپذیر نیست، بلکه بخش مادى و ظاهرى آن وجود گرانمایه، از بهشت پرطراوت و زیباى خدا و از بلندترین درختان و برترین میوه‌هاى آن است.

اما روح ارجمند آن بانوی بزرگ نیز که از سوی خداوند حکیم متناسب و هماهنگ با این جسم مبارک برگزیده شده، از رازها و اسرار الهی است که ما حقیقت آن را درنمیابیم و نمیشناسیم!!!!! تنها چیزی که ما در در این مورد درمیابیم، همان چیزی است که به وسیله روایات، رسیده و بیانگر آن است که روح تابناک حضرت فاطمه «علیها السلام» از فروغ عظمت و شکوه خدا آفریده شده است.
چنین مفهوم و سخنى را برخى از کتاب‌هاى روایى از جمله کتاب «معانى الْأخبار صدوق» از امام صادق و او نیز از نِیاى گرانقدرش سالار پیامبران خدا آورده است که فرمود:
«خُلِقَ نورُ فاطِمَة قَبْلَ أنْ یُخْلقَ الْأرْضُ وَ السَّماءُ‌...»٣ نور وجود فاطمه پیش از آفرینش آسمان و زمین آفریده شد!
برخى از مردم پرسیدند: اى پیامبر خدا! آیا گوهر وجود فاطمه «علیها السلام» از انسانها نیست‌؟پیامبر «صلى الله علیه وآله» فرمود: فاطمه حوریه‌اى است در سیماى انسان، و خدا او را پیش از آفرینش آدم و عالم و دیگر ارواحِ انسانها... از فروغ تابناک خود آفرید.
«فاطِمَةُ حَوْراءٌ إنْسِیّةٌ خَلَقَهَااللهُ عزَّ وَ جَلَّ مِن نُورِهِ قَبْلَ أنْ یُخْلَقَ آدَم...».٤
با این بیان، با نگرش به محتواى این حدیث شریف قدسى که در بسیارى از مجموعه‌هاى روایى آمده است، این معمّا حل مى‌شود که: 
«لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ‌، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ‌، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»

اگر تو نبودى، جهان را نمى‌آفریدم و اگر على نبود، تو را، و اگر فاطمه نبود، شما را پدید نمى‌آوردم، یعنى چه‌؟
و نیز روشن مى‌گردد که چرا در روز رستاخیز به هنگام ورود فاطمه «علیها السلام» به بهشت پرطراوت و زیباى خدا، پیامبران از آدم گرفته تا دیگران به زیارت او مى‌شتابند، و حتى سالار پیامبران خدا حضرت محمّد «صلى الله علیه وآله» به دیدار دُخت فرزانه خویش مى‌رود.
و نیز روشن مى‌شود که چرا پیامبر «صلى الله علیه وآله» پس از برانگیخته شدن مردم و پایان حسابرسى از آنان، نخستین کسى است که به سوى بهشت خدا مى‌رود و تنها یک گروه از او پیشى مى‌گیرد که آن گروه ارجمند نیز گروه فاطمه «علیها السلام» است.

 

 

🌹🌹وَالسَّلامُ عَلی من اتَّبَعَ الهُدَی🌹🌹

 

📍پانویس:

1: الجُنة العاصمة، ص149 با اندک تفاوت در واژه ها، ضیاء العالمین، ص187،  کشف اللئالی عن جابر: هذا من الاسرار التی امرنا رسول الله «صلی الله علیه وآله وسلم» بکتمانه الّا عن اهلِه!!!، و مُلتقی البحرَین، ص14 و مَجمع البحرین.

2: بارخدایا درود فرست بر فاطمه و پدر او و بر همسرش و دو فرزند او و بر راز به امانت سپرده شده در وجود نازنین او.

3و4: صدوق، معانی الأخبار، ص396

 

📚 منبع اصلی نقل محتوا:

فضائل و مصائب حضرت زهراء «سلام الله علیها» اثر حضرت آیت الله سید محمد صادق روحانی «حفظه الله تعالی»، نسخه الکترونیکی، ص11،12،13